EMANCIPACIJA, ZABORAVLJENA REČ I PRAKSA?

[Vesna Srnic]

Umetnost kao društveni događaj, glavna je odlika majskih performansa koji se poslednjih nekoliko godina dešavaju na glavnom trgu u Slavonskom Brodu. Organizator ovih performansa je udruženje građana Arthea, u saradnji sa obrazovnim institucijama grada, kao i podrškom intelektualaca različitih profila (umetnost, humanistika, društvene nauke), iz regiona i sveta. Učešće u performansima ovog tipa uzimaju i profesionalni muzičari, vizuelni umetnici, plesačice i plesači, te participanti koji se bave digitalnom umetnošću, i dr.

Valja ovom prilikom podsetiti da je performans, zajedno sa hepeningom, ona izražajna (umetnička) forma koja se suprotstavlja etabliranim, najčešće tradicionalnim estetskim vrednostima, time što u svoje “telo”, tj. neposredni događaj, uključuje angažman i socijalnu supstancu. Prema originalnoj zamisli, on jeste emancipacija sama (dakle, nije obična predstava, a ponajmanje spektakl), u odnosu na umrtvljenu i potom balzamovanu tradiciju sveta umetnosti s jedne strane, kao i maskirana lica prestravljenih građana i građanki, korona-tragače, vojsku, policiju i ostale predstavnike vlasti prisutnih na gradskim ulicama i trgovma, s druge strane.

Kako je poznato, većina današnjih urbanih sredina, u manjoj ili većoj meri, okupirana je podsećajući na zatvor čiji pritvorenici čeznu za slobodom. Stoga je već sam prizor nasmejanih mladih ljudi u dobošarskoj odori i dece koja su takođe učestvovala u ovom gradskom događaju subverzija po sebi u odnosu na zabranu kretanja, distancirane socijalne dodire i atmosferu zastrašivanja koju oblikuju mainstream mediji i pozadinske igre moći. Ako je, naime, grad mesto emancipacije, a ne distopijskih utvara – i lokalno i globalno uzevši – onda su ovakvi performansi dokaz da su nosioci slobode mladi, obrazovani i kreativni ljudi, što zajedno s građanima/građankama, u ritmovima slobode koju sami osvajaju, odnosno praktikuju, aktuelno grade vlastitu budućnost.

Jer, sloboda nije sinonim za papirnate objave ljudskih prava, kao što ni autentična umetnost nije i ne sme “pevati” iz kaveza. Otuda virus slobode, poput bauka, poslednjih meseci kruži društvenim mrežama, izbija na trgove i ulice, obeležava i osvaja umetničke zone oživljavajući oboleli, nekrofilni i posustali svet iskustva posle Aušvica (Adorno), zamenjujući ga duhom promene, proleća, mladosti i solidarnosti, šarmantnim koreografijama, jednostavnim ritmovima i pokretom koji ne poštuje tačke na trotoarima, maske na licima, botove, holograme i prazne reči, već dostojanstvo čoveka/žene/deteta, pravo na život po meri njegovih najboljih mogućnosti.

U Beogradu, 26. maja 2020. dr Divna Vuksanović,

red. prof. Fakulteta dramskih umetnosti

u Beogradu